De toekomst van de verstripte film

door Ignart Verweij

is gewaarborgd als het niveau van Persepolis uit 2007 de norm gaat worden. De film is gebaseerd op de striproman van Marjane Satrapi. Samen met stripkunstenaar Vincent Parronaud hebben ze zich fantastisch van hun filmische tekenwerk gekweten. En zo dachten veel bezoekers van het Internationale Film Festival Rotterdam 2008 er ook over. Zij hebben de tekenfilm uitgeroepen tot publiekslieveling. Waar zijn die lovende kritieken op gebaseerd?

Het is de combinatie van het talent ambachtelijk te kunnen tekenen en het kunnen vertellen van een aangrijpend verhaal waar je je als kijker uitstekend mee kunt identificeren. De personages zijn allemaal in zwart/wit/grijstinten getekend. Incidenteel wordt gebruik gemaakt van kleuren, die daarmee de zwart-wit aanpak meer cachet geeft. De gekozen tekenstijl, die van de strakke eenvoud, zorgt ervoor dat het verhaal nog heftiger binnenkomt dan de woorden alleen al zouden vermoeden. Het verhaal is gebaseerd op de autobiografische ervaringen van de schrijftster. Voor een deel zijn het universele ervaringen van een opgroeiend kind in Iran. Voor een ander deel zijn het ervaringen onlosmakelijk verbonden aan de toen heersende politieke, sociale en religieuze omstandigheden.

De hoofdpersoon wordt geboren in een socialistisch gezin, in een tijd dat de sjah van Perzië nog alleenheerser is. Na de coup door ayatollah Khomeini gaan de ogen langzaam maar zeker open bij het voorheen naïeve meisje. Haar ouders besluiten hun dochter naar het Westen te sturen om haar tegen het fundamentalisme te beschermen. Maar dan blijkt ook het bewierookte Westen zo haar schaduwzijden te hebben. Uiteindelijk reden genoeg om terug te keren. Dan blijkt dat de islam tot in de diepste poriën vat te hebben gekregen op de Iraanse samenleving. Vooral door een gebrek aan persoonlijke vrijheid besluit Marjane nogmaals, en nu op eigen initiatief, een leven in het vrije Europa op te bouwen. Het is een film waarin een opgroeiend meisje tot vrouw een eigen plan moet zien te trekken tussen vooral alle grote (cliché)verschillen tussen Oost en West. Een zoektocht met soms hard vallen en toch weer opstaan. Kortom: verplichte kost voor iedereen die zich wereldburger waant…

Iedereen beroemd!

door Ignart Verweij

Je hoeft de tv maar aan te zetten om te snappen wat Dominique Deruddere, de Belgische regisseur, daarmee bedoelt. Een film uit 2000 die nog niets aan actualiteitswaarde heeft ingeboet. Integendeel zelfs: de commerciële zenders anno 2008 proberen elkaar de loef af te steken met programma’s waarin gewone mensen de kans krijgen om een ster te worden met hun ‘talent’.

Het verhaal is even simpel als onwaarschijnlijk. Vader gelooft in het zangtalent van zijn dochter en heeft daar alles voor over. Meer nog dan de dochter zelf. Al binnen een minuut heb je als kijker door dat dochterlief het niveau van de plaatselijke biertent niet overstijgt. Neen, er is duidelijk sprake van blinde en onvoorwaardelijke vaderliefde. Dat het succes uitblijft ligt aan alles en iedereen, behalve aan de artistieke kwaliteiten van zijn dochter…

De niet te stuiten drang van vader om een ster van haar te maken werken moeder en dochter zichtbaar op de zenuwen. Totdat dochter de kans krijgt om op te mogen treden in een goed bekeken talentenjacht op de Vlaamse televisie. En daar, als in een sprookje, ontpopt zij zich alsnog tot een groots performer met een fantastische stem die de harten van alle Vlamingen steelt. Hoe Marva(de dochter) de gelegenheid heeft gekregen om op te mogen treden mag u zelf gaan bekijken. Daarin schuilt het onwaarschijnlijke en is tevens de achilleshiel van de film.

Nee, de kracht van de film ligt bij de acteerkwaliteiten van de acteurs. Zij tillen de film naar een zeer acceptabel niveau. Zoals het fantastische spel van de Belgische Josse de Pauw in de rol van de ontroerende vader en de Nederlandse Viktor Löw in de rol van gladde tv-producent. Beide acteurs doen je het simplistische verhaal vergeten en zorgen ervoor dat de aanwezige tragiek en humor elkaar mooi in evenwicht houden. Een film met een gulle lach en een enkele traan die de moeite waard is om gezien te worden. 

Iraanse humor…

door Ignart Verweij

…volgens Jafar Panahi, maker van de speelfilm Offside. Een lichtvoetige film over de beperkingen die vrouwen krijgen opgeworpen in het Iran van nu. En dan in het bijzonder bij zoiets “gewoons” als het willen bezoeken van een voetbalwedstrijd van het nationale elftal. Het decor is het stadion in Teheran waar zich het beslissende kwalificatieduel afspeelt voor deelname aan het WK van 2006.

Zowel binnen als buiten het stadion wemelt het van de militairen die er onder meer op moeten toezien dat er geen vrouwen binnenkomen. Maar dat is nog niet alles. Ook naaste mannelijke familieleden als vader, oom of broer stellen alles in het werk hun dochter, nicht of zus te beletten naar een voetbalwedstrijd te gaan kijken.

Je zult maar vrouw zijn, van voetbal houden en graag een wedstrijd willen bijwonen. Dan zul je je het adagium ‘verzin een list’ snel eigen moeten maken en bereid zijn tegenslagen te incasseren. De film volgt een aantal vrouwelijke diehards die koste wat het kost toch hun helden op de grasmat van dichtbij willen zien. Sommige van hen worden gesnapt en op steenworp afstand van het stadion bij elkaar gestopt. De bewaking is in handen van een aantal militairen, groentjes nog. De interactie tussen de vrouwen en de soldaten is het kloppend hart van de film. De dialogen zijn meestal hilarisch, op het absurdistische af. En soms is er sprake van genegenheid en begrip. Maar je voelt als kijker de enorme kloof tussen man en vrouw. Het aardige van de film is dat er ook een aantal mannen in voorkomt die zichtbaar moeite hebben met het handhaven van de strenge en soms absurde gedragsregels.

De film eindigt dan ook in een kleine overwinning voor de opgepakte vrouwen. Na de wedstrijd en overwinning van hun nationale team rijden zij met een busje door de hoofdstad om door de militairen persoonlijk bij een ieder thuis te worden afgezet. Zover komt het niet, want het busje raakt in het centrum verstrikt in de feestvierende (mannen)massa en zien de dames kans te vluchten en in de uitgelaten menigte op te gaan.

De cineast met de hamer

 

door Ignart Verweij

Zo zou ik Bahman Ghobadi, de maker van ‘Turtles can fly‘ (2004) willen noemen. Na zijn opvallende en hartverscheurende debuut ‘Een tijd voor dronken paarden’ (2000) komt hij opnieuw op de proppen met een film die na het zien van de laatste beelden blijft nadreunen.

De nietsvermoedende kijker is gewaarschuwd. Laat de zak chips maar in de kast, want al bij het aanschouwen van de eerste beelden krijg je geen hap meer door je keel. En dat zal de hele film zo blijven. Wat je je als potentiële kijker ook moet realiseren is dat termen als onderhoudend, de tijd doden en verbeelding bij déze film niet opgaan. Het tegenovergestelde is waar. De film grijpt je bij je strot, waardoor het besef van tijd verdwijnt en de thematiek is hyperrealistisch van aard. Het geeft je een kijkje achter de krantenberichten over de oorlog in het noorden van Irak, beter bekend als Koerdistan.

Alle belangrijke personages worden opgeëist door kinderen. Kinderen die al door en door gehavend zijn door jarenlange strijd van Koerden met de autoriteiten en hun legers van Turkije, Iran en Irak.

Het gebied ligt bezaaid met anti-personeelsmijnen. En dat zal je weten ook als kijker. Het oorlogstuig zou je zelfs een hoofdrol kunnen toedichten, zo allesbepalend zijn die destructieve wapens voor de kinderen in hun dagelijkse strijd te overleven. De mijn zorgt aan de ene kant voor de broodnodige, maar schamele inkomsten. Aan de andere kant is diezelfde mijn debet voor heel veel pijn, verdriet en verdwenen ledematen.

Eén scène zal mij nog lang blijven heugen. De film is dan al gevorderd en de belangrijkste personages zijn voldoende uitgewerkt om, zo goed en zo kwaad als dat kan, je te kunnen identificeren met de hoofdrolspelers. Een belangrijke rol is weggelegd voor een blinde peuter van drie. Hij wordt door zijn ‘zusje’ vastgebonden aan een boom. Letterlijk als een hond dat vlak voor de vakantie door zijn baasje in het bos wordt achtergelaten. Zij is niet meer in staat voor hem te zorgen en zal daar aan het eind van de film haar snoeiharde conclusie aan verbinden. Maar goed, het jongetje weet zich los te maken en gaat op zoek naar de bewoonde wereld. Bij dat zoeken komt hij terecht in een mijnenveld. Dat blijft niet onopgemerkt en de durfal van het vluchtelingenkamp gaat het jongetje redden. De reddingsoperatie wordt hartverscheurend gefilmd. Er wordt geschreeuwd naar de peuter, er wordt gewaarschuwd naar de redder. De emoties lopen hoog op. Het mag allemaal niet baten. Een mijn gaat af met alle dramatische gevolgen van dien. Er is zelfs een moment geweest dat ik mijn hoofd afwendde.

De dreun die ik als kijker kreeg van de hamer was een feit. Maar daar valt mee te leven. Het idee dat de film geen fictie is maar realiteit, is echter ondraaglijk.

Dear Wendy of de ultieme vriendschap tussen mens en wapen

 

door Ignart Verweij

Twee grootmeesters van de Europese alternatieve cinema hebben elkaar gevonden in de film Dear Wendy uit 2005. Lars von Trier (Dancer in the Dark, Dogville) die zijn artistieke kwaliteiten heeft losgelaten op het scenario en Thomas Vinterberg (Festen, It’s all about love) in de rol van regisseur. Toch is de scheiding tussen regisseur en schrijver in de praktijk minder formeel geweest dan de gescheiden functies doet vermoeden. Von Trier heeft zich wel degelijk bemoeid met de vorm van de film. Ook in de afstandelijkheid van de gefilmde gebeurtenissen wordt de hand van de Deense maestro zichtbaar. Net zo goed dat Vintenberg zich inhoudelijk heeft bemoeid met het verhaal.

De plaats van handeling is een klein en overzichtelijk dorp dat exemplarisch is voor bijna alle dorpen in het Midwesten van de Verenigde Staten. Een aantal jongere bewoners heeft zich verenigd in een vriendenclub met de naam Dandy’s. Maar de ware hoofdrollen worden gespeeld door de alom aanwezige vuurwapens. Dat is het middel dat de jongeren bindt, hen status verschaft, zelfvertrouwen geeft en uiteindelijk zal leiden tot hun glorieuze ondergang. Voordat het zover is zien we een aantal prachtige tegenstellingen voorbijkomen die een overdenking waard zijn. Zo is er het kille en saaie dagelijkse leven in het stadje versus de hechte vriendschap die groeit tussen de jongeren en hun fantasie prikkelt; de fascinatie voor de schoonheid van wapens en wat er kan gebeuren als die koestering de overhand krijgt. En dan nog een prachtige politieke tegenstelling: het machtigste land van de wereld, een voorbeeld voor het Westen, dat niet in staat blijkt te zijn om een van hun grondrechten, het legitiem bezitten van wapens als zelfverdediging van huis en haard, in goede banen te leiden. Talloze recente incidenten kunnen dat illustreren met het bloedbad op de Columbine Highschool als voorlopig dieptepunt.

Een film in de stijl zoals dat verwacht mag worden van de Deense makers. Strak en afstandelijk vormgegeven, zorgvuldige dialogen en een onafwendbare fatale finale. Een film die het aanschouwen meer dan waard is.

Les enfants du Paradis

DOK heeft sinds kort de Franse filmklassieker Les enfants du Paradis in huis, en film die bol staat van superlatieven.

Het was een van de duurste films in zijn tijd, onder de meest moeilijke omstandigheden aan het eind van de oorlog geproduceerd en uiteindelijk in 1995 gekozen tot de beste Franse film aller tijden.

Ook van mijn kant alleen maar superlatieven: Meeslepend acteerwerk, scherpe en grappige dialogen en het meest hartverscheurende liefdesverdriet. En dat nog 190 minuten lang!

Centraal in dit drama staat Garance, een vrijgevochten femme fatale, die het leven van vier mannen behoorlijk in de war schopt.

Deze mannen hebben allen hun eigen achtergrond en karakter: de verlegen mimespeler Baptiste, de cynische crimineel Lacenaire, de kille Graaf de Montray en de acteur en womanizer Lemaitre.

Het grappige is dat deze mannen in werkelijkheid hebben bestaan. Zo was Lemaitre een beroemde acteur en  Lacenaire een mordenaar met schrijversambities. In afwachting van de guillotine schreef hij nog zijn memoires en natuurlijk werden ze na zijn executie een bestseller.

Baptiste is gebaseerd op de beroemde mimespeler Jean-Gaspard Debureau met zijn beroemdste creatie, de Pierrot.

Alleen Garance is niet te traceren. Zou zo’n vrouw alleen maar in de fantasie van mannen bestaan? Kijk en ordeel zelf maar!